Bölüm-1 Hukuk Davalarında Temel Usul Kuralları ve Yargılama Aşamaları

BÖLÜM 1: Hukuk Davalarında Temel Usul Kuralları

• Günümüzde hukuk mahkemelerinde uygulanacak usul kuralları, temel olarak 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nda düzenlenmektedir.

İşte bu usul kurallarını bulabileceğiniz temel kaynaklar:

1. 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK): Temel ve doğrudan kaynak budur. 01.10.2011 tarihinde yürürlüğe giren bu kanun, hukuk davalarının nasıl açılacağı, yürütüleceği, delillerin toplanması, kararların verilmesi, itiraz yolları, ilamın icrası gibi tüm usul işlemlerini kapsamlı bir şekilde düzenler.
2. HMK'ya Dayalı Çıkarılan Yönetmelikler: HMK'nın uygulanmasına ilişkin ayrıntıları düzenleyen çeşitli yönetmelikler vardır. Örneğin:
   • Hukuk Muhakemeleri Kanunu Uyarınca Yargılama Giderleri ve Avukatlık Ücretlerinin Tahsili Hakkında Yönetmelik
   • Hukuk Mahkemeleri İnfaz Yönetmeliği
   • Hukuk Muhakemeleri Kanununun 118. Maddesi Uyarınca Bilirkişilik Yönetmeliği
   • Uzlaştırma Yönetmeliği
   • Tahkim Yönetmeliği
   • İhtiyati Tedbir Yönetmeliği
3. Adalet Bakanlığı Tebliğ ve Genelgeleri: Adalet Bakanlığı, HMK'nın uygulanmasına ilişkin teknik ve idari konularda tebliğ veya genelge yayınlayabilir.
4. İçtihadı Birleştirme Kararları: Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun verdiği bu kararlar, usul konularında da bağlayıcı niteliktedir.
5. Yargıtay Kararları (İçtihatlar): Yargıtay'ın HMK'nın yorumlanması ve uygulanmasına ilişkin verdiği kararlar, uygulamada önemli yol göstericilerdir.

Özetle ve En Önemlisi:

• 1086 sayılı HUMK artık yürürlükte değildir.
• Hukuk mahkemelerindeki usul kurallarının birincil ve kapsamlı kaynağı 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'dur (HMK).
• Uygulamadaki ayrıntılar için HMK'ya dayalı yönetmelikler, tebliğ/genelgeler ve Yargıtay kararları diğer önemli kaynaklardır.

🔹 AVUKATSIZ KATILIMIN MÜMKÜN OLDUĞU DAVALAR

1. Genel Kural (HMK m. 76):
   • Gerçek kişiler, davayı bizzat takip edebilir (avukat zorunlu değil).
   • Örnek: Kira alacağı, komşuluk uyuşmazlığı, küçük miktarlı ticari borç davaları.
2. İstisnalar (Avukat Zorunluluğu):
   • Tüzel kişiler (şirketler, dernekler → HMK m. 76/2),
   • Aile mahkemelerinde boşanma davaları (TMK m. 166),
   • Yargıtay aşaması (HMK m. 76/3).
3. Avukatsız Katılımda Dikkat Edilecekler:
   • Dilekçeler elle yazılabilir (HMK m. 119),
   • Mahkeme, teknik terimler için basit dil kullanımı talep edebilir (HMK m. 28).
   • Yargıtay Kararı: "Davacının avukatsız olması, usul kurallarından muaf tutulmasını gerektirmez" (Yarg. 15. HD, E.2022/2100).

Hukuk Muhakemeleri Usulü: Temel Aşamalar ve Örneklerle Anlatım

Kaynak: 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)
(1086 sayılı HUMK yürürlükten kaldırılmıştır.)

🔹 1. Dava Açma (Dilekçe ile Başvuru)

• Usul Kuralı: Dava, yazılı dilekçe ile açılır (HMK m. 119).
• Dilekçede Bulunması Gerekenler:
  • Tarafların kimlik bilgileri,
  • Davacı vekilinin imzası,
  • Somut olay, hukuki sebep ve talep (HMK m. 119/2).

🔹 2. Dava Şartları (Yargılamanın Başlaması İçin)

• HMK m. 114’e göre; dava dilekçesi mahkemece ön incelemeye alınır. Eksiklik varsa tamamlattırılır.
• Temel Şartlar:
  • Görev ve yetki (HMK m. 1-20),
  • Dava ehliyeti (HMK m. 44),
  • Yargılamanın parasal sınırı (Asliye/Sulh ayrımı).

🔹 3. Tahkikat (Delil Toplama) Aşaması

• İddia ve Savunma: Davacı iddialarını, davalı cevap dilekçesi ile yanıtlar (HMK m. 128).
• Deliller:
  • Belge (HMK m. 199), tanık (m. 248), bilirkişi (m. 266), keşif (m. 288).

🔹 4. Sözlü Yargılama ve Hüküm

• Usul: Tahkikat tamamlanınca sözlü yargılama (HMK m. 141) yapılır.
• Hüküm Yazımı:
  • Somut olay, hukuki nedenler ve sonuç açıkça yazılır (HMK m. 297).

🔹 5. Kanun Yolları (İtiraz ve Temyiz)

• İstinaf (Bölge Adliye Mahkemesi):
  • HMK m. 341: Kesin olmayan kararlara karşı 2 hafta içinde başvuru.
• Temyiz (Yargıtay):
  • HMK m. 362: Kesin kararlara karşı 1 ay içinde başvuru.

🔹 6. Basit Yargılama Usulü (HMK m. 316-327)

• Şart: Taraflar anlaşır veya dava konusu belgeye dayalı ve tartışmasız ise.

---

(Yazının devamı Bölüm 2'de yer almaktadır.)